اخبار سلامتی

آیا می‌دانید وضعیت سلامت و تغذیه شما قبل از بارداری نه‌تنها توانایی شما را برای بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه روی سلامت نوزاد شما اثر می‌گذارد؟ بدون شک تمامی مادران باردار آرزوی تولد نوزادی سالم و تندرست را در سر می‌پرورانند، بنابراین در این دوران سعی می‌کنند تا حد ممکن هم به تغذیه خود توجه و هم از عوامل زیان‌آور دوری کنند ولی تا چه حد علمی و به طرز صحیح عمل می‌کنند؟ این نکته‌ای است حایز اهمیت. دکتر نوشین صحابی (متخصص زنان و زایمان و نازایی) بهترین راه برای داشتن نوزادی سالم را پیش پایتان می‌گذارد.

 

? اهمیت سه ماهه اول

به دلیل اینکه جفت رابط بین مادر و جنین است و آنچه که مادر تغذیه می‌کند از راه جفت وارد بدن جنین می‌شود، تغذیه دوران بارداری حایز اهمیت است به لحاظ اینکه کلیه مواد غذایی که برای رشد جنین در حال تشکیل نیاز است به جنین برسد و دیگر اینکه مواد مضر وارد بدن جنین نشود به خصوص در سه ماهه اول بارداری که دوره رشد و نمو جنین است و اعضای مختلف بدن او در حال تشکیل است تغذیه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند سه ماهه دوم و سوم بارداری اندام‌های بدن جنین کاملا شکل گرفته و در حال رشد است.

? از چه گروه‌های غذایی مصرف کنیم؟

مهمترین گروه غذایی برای جنینی که در حال رشد است پروتئین‌هاست زیرا پروتئین باعث تشکیل و رشد بدن جنین می‌شود و برای همین ما به مادر توصیه می‌کنیم روزانه از گوشت سفید و قرمز و تخم‌مرغ استفاده کند. توصیه بر مصرف مواد غذایی از هر چهار گروه غذایی است. برای مثال یک تا دو لیوان شیر یا ماست در روز که تامین‌کننده کلسیم بدن است و از گروه کربوهیدرات‌ها که شامل نشاسته و برنج مصرف روزانه تاکید نمی‌شود، بلکه مصرف باید به صورتی باشد که بدن مادر به آن احساس نیاز می‌کند. در آخر مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه که حاوی مواد معدنی هستند بسیار حایز اهمیت است. در این دوران مادران باید آب فراوان میل کنند زیرا حجم خون مادر در اثر افزایش جریان خون چند برابر می‌شود. در نتیجه بدن نیاز به آب فراوان دارد تا این گردش خون را حفظ کند.

? گرسنه نمانید

از نظر تغذیه؛ توصیه ما به مادران این است: به جهت فشاری که به دستگاه گوارش او طی حاملگی مخصوصا ماه‌های آخر وارد می‌شود و حتی به دلیل به‌هم‌ریختگی هورمون‌ها ممکن است مادر حالت تهوع داشته باشد و اسید معده زیاد ترشح شود تغذیه با حجم کم و دفعات زیاد صورت گیرد به هیچ وجه گرسنه نماند زیرا گرسنگی عوارض جدی و خطرناکی برای جنین دارد و از طرفی غذای سنگین مصرف نکند زیرا باعث سنگینی معده مادر می‌شود و هضم غذا را مختل می‌کند.

? چه چیزهایی نخوریم

پرهیز مادر در این دوران باید از غذاهای تند و ترش و ادویه‌دار و همچنین نوشابه‌های گازدار باشد. چای زیاد و قهوه نیز باعث ترشح بیش از حد اسید معده می‌شود و احساس سوزش معده را افزایش می‌دهد. افرادی که بیشتر دچار حالت تهوع خصوصا در سه ماهه اول بارداری می‌شوند باید از مصرف غذاهای پرحجم و چرب خودداری کنند، زیرا حالت تهوع را افزایش می‌دهند.

 ? این غذاها را بخورید

در مورد تهوع بارداری که اغلب مشکل صبحگاهی مادران است و گاهی مادر در طول روز هم با آن مواجه است، یکی از مشکلات اساسی در این دوران است. عده زیادی از مادران با این حالت درگیر هستند و عده دیگر حالت خفیف آن را تجربه می‌کنند، به‌طوری که وعده غذایی را می‌توانند مصرف کنند ولی اشتهای کمی دارند، درصدی دیگر حالت شدید تهوع را تجربه می‌کنند و عده‌ای از آنها نیاز به بستری شدن در مراکز درمانی دارند که از این دسته آزمایش‌های متعدد و سونوگرافی‌های مخصوص گرفته می‌شود تا بررسی شود آیا مشکل خاصی نظیر حاملگی‌های خارج از رحم وجود دارد یا خیر؟ اگر حالت عادی باشد توصیه‌هایی نظیر عدم استفاده از غذاهای تند، ترش و پرچرب پیشنهاد می‌شود و همچنین مصرف برخی مواد غذایی حاوی ویتامین B6 تهوع را کم می‌کند. به‌طور مثال سیراب شیردان گوسفند یا پودر زنجبیل که در آب حل شود تهوع را کاهش می‌دهد. مصرف ویتامین B6 نیز توصیه می‌شود. اگر مادر دچار التهاب معده باشد از شربت‌های معده نظیر آلومینیوم ام‌جی استفاده می‌کنیم. این روش‌ها خط اول درمان ما هستند ولی اگر مشکل شدیدتر باشد از داروهای دیگر و سرم‌تراپی و تزریق آمپول‌های ضدتهوع کمک می‌گیریم تا معده آرام‌تر شود و بتواند تغذیه مناسب را دریافت کند.

نکته دیگر اینکه؛ تغذیه این دسته از مادران هر دو ساعت به دو ساعت با حجم کم است به‌طوری که هم معده تحمل کند و هم حالت تهوع کمتر شود. اگر صبح هنگام یک ماده غذایی مثل بیسکویت و نان سوخاری خشک مصرف کنند، تهوع کاهش می‌یابد.

 ? مادران چاق کمتر وزن گیرند

اغلب مادران باردار پس از گذشت سه ماهه اول بارداری اشتهای بیشتری پیدا می‌کنند زیرا تهوع کاهش می‌یابد و مشکلات گوارش کمتر می‌شود. ما به مادران می‌گوییم هر چه میل دارند مصرف کنند. نکته‌ای که مهم است اینکه وزن مادر و اینکه در چه گروه وزنی قرار می‌گیرد در نوع و مقدار تغذیه نقش دارد. مادری که چاق است زمانی که اشتهای سه ماهه دوم او زیاد شود و هر چه خواست به هر میزان مصرف کند باعث می‌شود بیشتر چاق شود و این اضافه وزن مورد نیاز جنین نیست و تنها چربی بدن مادر زیاد می‌شود که در هنگام زایمان مشکل‌آفرین می‌شود.

ولی توصیه ما به طور کلی این است که مادران باردار دارای وزن نرمال، هر زمان که احساس گرسنگی می‌کنند غذا میل کنند و به هیچ عنوان گرسنه نمانند.

 ? زایمان زودرس در کمین مادران کم‌وزن

اگر مادر در زیر وزن طبیعی باشد و به نسبت قدش BMI او زیر 20 باشد ما توصیه می‌کنیم تا 20 کیلوگرم هم اضافه وزن در دوران بارداری بگیرد، بنابراین در رژیم غذایی او مواد غذایی پرکالری می‌گنجانیم تا هم مواد غذایی به خود او برسد و هم نوزاد زیر وزن متولد نشود و خطر زایمان پیش از موعد کاهش پیدا کند. در مورد مادران با وزن نرمال که BMI آنها 20 تا 25 است اگر این مادران 12 کیلوگرم اضافه وزن بارداری بگیرند کافی است، هم مادر با مشکل مواجه نمی‌شود و هم نوزاد کم‌وزن متولد نمی‌شود.

در مورد مادران چاق که متاسفانه در کشور ما چاقی رو به افزایش است توصیه بر این است که پروتئین و مواد معدنی از رژیم غذایی آنها حذف نشود ولی کربوهیدرات‌ها را کمتر مصرف کنند و فعالیت ورزشی در حدی که خیلی خسته نشوند داشته باشند و اضافه وزن حدود هفت الی هشت کیلوگرم برای این مادران کافی است.

 ? خطر فشار خون بالا و دیابت بارداری و مرگ مادران چاق

اگر مادری ابتدای بارداری با وزن بالا مراجعه کند چند عارضه در طول بارداری رخ می‌دهد. یکی اینکه در معرض فشار خون بالا هستند در مواردی دچار مسمومیت بارداری می‌شوند که بیماری خطرناکی است که گاه کشنده است و مرگ جنین یا مادر یا هر دو را سبب می‌شود. دیگر دیابت بارداری است که به سبب افزایش قند خون مادر صورت می‌گیرد که این قند خون بالا سمی است که بر جنین اثر می‌گذارد. وزن بالای مادر خطر تولد کودک 5/4 کیلو به بالا را دارد که این نوزاد تنها به روش سزارین متولد می‌شود و در صورت زایمان طبیعی به اندام‌های دستگاه عصبی و کتف نوزاد فشار وارد می‌شود و در نهایت چاقی مادر پس از زایمان برطرف نمی‌شود.

 ? تغذیه و تعیین جنسیت

تغذیه‌ای که تعیین‌کننده جنسیت فرزند باشد تنها در طب سنتی ما مطرح شده که در واقع آن هم قبل از انعقاد نطفه صورت می‌گیرد که معتقدند؛ اگر مادر در این دوران غذاهای خاصی مصرف کند که از نظر PH محیط بدن مادر را حالت اسیدی یا قلیایی کند امکان تعیین جنسیت نوزاد وجود دارد و این مساله به لحاظ علمی در دنیا ثابت نشده است. البته روش‌های علمی تعیین جنسیت وجود دارد که در حالت عادی انجام نمی‌شود مگر در مواردی که احتمال بیماری‌های خاص در جنس خاصی وجود داشته باشد که باید از آن جلوگیری شود که این روش‌ها بسیار پرهزینه و پرعوارض است.

? اسیدفولیک بخورید

مکمل‌هایی که در این دوران توصیه می‌شوند از قبل بارداری تجویز می‌شوند. در اغلب کشورها به تمام خانم‌هایی که در سنین بارداری 15 تا 45 سالگی قرار دارند، مکمل اسید‌فولیک داده می‌شود ولی در کشور ما به همه خانم‌ها داده نمی‌شود ولی به خانمی که می‌خواهد باردار شود قبل از قطع جلوگیری حتما باید اسید فولیک تجویز شود و ما از سه ماهه اول بارداری به فردی که مشکل خاصی نداشته باشد توصیه می‌کنیم تا پایان سه ماه اول آن دارو را مصرف کنند.

اگر مادری مشکل کم‌خونی داشته باشد از هر زمانی که بفهمیم، درمان کم‌خونی را شروع می‌کنیم. در ماه آخر بارداری ما حتما به مادر مولتی ویتامین و کلسیم را توصیه می‌کنیم و توصیه ما به مادران شیرده هم این است که کلسیم را تا پایان دوره شیردهی مصرف کنند و قرص آهن را بر حسب اینکه تا چه حد در طول زایمان کم‌خون شده باشد تا شش ماه بعد و اگر کم‌خونی او کمتر باشد تا دو ماه پس از زایمان.

? زردی نوزاد و تغذیه مادر

این مساله که تغذیه مادر در سه ماهه آخر و به طور کلی در دوران بارداری روی زردی نوزاد اثر بگذارد ثابت نشده ولی اینکه برخی معتقدند بهتر است مادران از مواد غذایی گرم نظیر موز در سه ماهه آخر خودداری کنند، صحت ندارد. زردی نوزاد دلایل متفاوتی دارد که یا به علت دلایل فیزیولوژیکی است یعنی اینکه کبد نوزاد آنزیم‌های لازم را برای آنالیز گلبول‌های قرمز ندارد در نتیجه بیلوروبین در خون نوزاد افزایش می‌یابد و باعث زردی می‌شود یا دلیل دیگری که هیچ یک ربطی به تغذیه مادر ندارد.

? گیاهی و شیمیایی ندارد

به طور کلی دارو در دوران بارداری از نظر شیمیایی و گیاهی فرقی نمی‌کند و این تصور غلطی است که ممکن است چون دارو گیاهی است، ضرری ندارد. داروهای گیاهی در بازار موجودند که گاه ضرر بیشتری از یک داروی شیمیایی برای زنان باردار دارند. داروهای گیاهی فرآوری شده که توسط شرکت‌های دارویی تولید می‌شوند قابل اطمینان‌تر هستند ولی دسته‌ای از این داروها که توسط عطاری‌ها و اشخاص تولید می‌شوند خطر آلودگی بیشتری با موادی نظیر سرب و مواد معدنی دارند و حتی آلودگی میکروبی نیز دارند، بنابراین هر دارویی در بارداری باید زیر نظر پزشک مصرف شود.

? اگر نوزاد زیبا و باهوش می‌خواهید

عده‌ای معتقدند که مصرف مواد خاصی می‌تواند سبب زیبایی و هوش نوزاد شود. در کتب علمی ما این نکته اثبات نشده آنچه برای ما مسلم است این است که مادر باید از تمام گروه‌های غذایی به طور کامل استفاده کند و انواع میوه‌ها و سبزیجات را به وفور میل کند زیرا به دلیل وجود ویتامین‌های خاصی که این دسته از مواد غذایی دارند رشد بهتر صورت می‌گیرد. رشد بهتر جنین به لحاظ مغزی و هوش نیز صورت می‌گیرد. در نتیجه نوزاد باهوش متولد می‌شود قطعا مادر اگر از تمام گروه‌های غذایی مصرف روزانه داشته باشد و به لحاظ ژنتیک استعداد زیبایی وجود داشته باشد نوزاد باهوش و زیبا متولد می‌شود. اگر بهترین بچه از نظر ژنتیکی قابلیت زیبایی داشته باشد ولی تغذیه مادر در دوران بارداری غلط باشد، نوزاد نارس متولد می‌شود که هم به لحاظ هوش و رشد مغزی ضعیف است و هم در بزرگسالی در معرض کندی حرکات و مشکلات روحی و روانی قرار می‌گیرد.

 ? توصیه‌های تکمیلی

مهمترین نکته در داشتن نوزادی سالم این است که ما مشاوره قبل از بارداری را داشته باشیم زیرا این مساله مهمتر از این است که ما صرفا بعد از بارداری توصیه‌هایی دریافت کنیم. در مشاوره قبل از بارداری ما یک سری فاکتورها را بررسی می‌کنیم تا بفهمیم خانمی که می‌خواهد باردار شود آیا بدن سالمی دارد یا خیر و در طول آزمایش‌ها و معاینات‌ ما اگر متوجه شویم مشکلی وجود دارد اقدام به درمان می‌کنیم تا بارداری در شرایط بهینه رخ دهد. علاوه بر مادر از پدر تاریخچه‌ای می‌گیریم که طی آن سابقه مشکلات ژنتیکی او، مصرف الکل و سیگار، سابقه بیماری خاص بررسی می‌شود تا در صورت وجود مشکل بررسی‌های لازم و درمان صورت‌گیرد. پس از بارداری با کنترل مادر و دادن رژیم غذایی مناسب و بررسی یک رحم مناسب در شرایط روحی سالم، ما انتظار یک بارداری سالم و یک نوزاد سالم را داریم.

منبع :sabkezendegi